کشتن شپش در حال نماز توسط خلیفه دوم در کتب اهل سنت

عبدالرحمن بن اسود : عمر بن خطاب، شپشی را در نمازش کشت..

دانلود کلیپ

کشتن شپش در حال نماز، یکی از عادت‌های خلیفه دوم بوده است . این مطلب را بسیاری از بزرگان اهل سنت نقل و حتی به دلیل این که عمر این کار را انجام می‌داده، کشتن آن را جایز اعلام کرده‌اند.

ابن أبی شیبه، استاد محمد بن اسماعیل بخاری در کتاب المصنف می‌نویسد:

7478 حدثنا إسْمَاعِیلُ بن عَیَّاشٍ عن أبی بَکْرِ بن أبی مَرْیَمَ عن عبد الرحمن بن الأَسْوَدِ قال کان عُمَرُ بن الْخَطَّابِ یَقْتُلُ الْقَمْلَةَ فی الصَّلاَة حتى یَظْهَرَ دَمُهَا على یَدِهِ .

از عبد الرحمن بن أسود نقل شده است که گفت: عمر بن خطاب، شپشی را در نماز کشت؛ به طوری که خون شپش بر دست او جاری شد.مصنف ابن أبی شیبة  ج 3   ص 353، کتاب الصلاة ، باب: ( 697 ) الرَّجُلُ یَأْخُذُ الْقَمْلَةَ فی الصَّلاَة.
((برای دیدن تصویر در اندازه واقعی بر روی آن کلیک نمایید))

بزرگان اهل سنت با توجه به این روایات و روایات دیگر در باره شپش کشتن عمر، بر جواز این عمل در حال نماز استدلال کرده‌اند که ما به طور نمونه به چند مورد اشاره می‌کنیم:

عبد الله بن قدامه مقدسی در کتاب معتبر الکافی فی فقه در این باره می‌نویسد:

... ولا بأس بقتل الحیة والعقرب لأن النبی صلى الله علیه وسلم أمر بقتل الأسودین فی الصلاة الحیة والعقرب وإن قتل القملة فلا بأس لأن عمر کان یقتل القمل فی الصلاة رواه سعید.

کشتن مار و عقرب در نماز اشکالی ندارد؛ چرا که رسول خدا (ص) به آن دستور داده است. همچنین اشکالی وجود ندارد در کشتن شپش ؛ چرا که عمر بن خطاب در حال نماز شپش می‌کشت.

 الکافی فی فقه ابن حنبل  ج 1   ص393؛ اسم المؤلف: عبد الله بن قدامة المقدسی أبو محمد الوفاة: 620 .
((برای دیدن تصویر در اندازه واقعی بر روی آن کلیک نمایید))

ابن تیمیه حرانی در کتاب شرح العمدة می‌نویسد:

وقد روی عن عمر ومعاذ وابی الدرداء وابن مسعود وابی امامة انهم کانوا یقتلون القمل فی الصلاة

به درستی از عمر، معاذ، أبو درداء، عبد الله بن مسعود و ابوأمامه روایت شده است که آن‌ها شپش را در حال نماز می‌کشتند.((برای دیدن تصویر در اندازه واقعی بر روی آن کلیک نمایید))

فخر الدین زیعلی حنفی در تبیین الحقائق، می‌نویسد که عمر و أنس، شپش را می‌کشتند:

قال مُحَمَّدٌ رَحِمَهُ اللَّهُ قَتْلُ الْقَمْلَةِ فی الصَّلَاةِ أَحَبُّ إلَیَّ من دَفْنِهَا وَاخْتَارَ أبو حَنِیفَةَ دَفْنَهَا تَحْتَ الْحَصَى رُوِیَ ذلک عن ابْنِ مَسْعُودٍ رضی اللَّهُ عنه وَکَرِهَهُمَا أبو یُوسُفَ لِأَنَّهُ لَا یَخَافُ منها الْأَذَى وکان عُمَرُ وَأَنَسٌ یَقْتُلَانِ الْقَمْلَ .

محمد (ابن حزم) گفته است که کشتن شپش در حال نماز، در نظر من محبوب‌تر از دفن آن است . ابوحنیفه از دفن شپش در زیر حصیر حمایت کرده است. این مطلب از عبد الله بن مسعود نقل شده است. ابویوسف هر دو روش (کشتن و دفن کردن) را مکروه دانسته است؛ زیرا ابویوسف از آزار شپش نمی‌ترسیده . عمر و أنس، شپش را می‌کشتند.

تبین الحقائق شرح کنز الدقائق ، اسم المؤلف:  فخر الدین عثمان بن علی الزیلعی الحنفی. الوفاة: 743 ، دار النشر : دار الکتب الإسلامی.  - القاهرة.  - 1313هـ.

تبیین الحقائق  ج 1   ص 167 

محمد بن عبد الوهاب در کتاب مختصر الإنصاف می‌نویسد:

ویجوز قتل القمل لأن عمر وأنساً والحسن فعلوه .

اگر بیش از سه شپش در نماز بکشید، نمازتان باطل می شود:

البته اصل کشتن شپش، اگر فعل کثیر (کار زیاد) محسوب نشود، احتمالا اشکالی نداشته باشد؛ اما عمر بن خطاب به حدی این کار را تکرار می‌کرد که خون شپش روی دستش جاری می‌شد.

فَعُلِمَ منه أَنَّ قَتْلَ الْقَمْلِ فی الصَّلَاةِ مَکْرُوهٌ کَرَاهَةَ تَنْزِیهٍ نعم قَتْلُ الْقَمْلِ فی الصَّلَاةِ مُبْطِلٌ لها إنْ کَثُرَ بِأَنْ زَادَ على الثَّلَاثِ.

پس دانسته شد که کشتن شپش در حال نماز مکروه به کراهت تنزیهی است؛ بلی کشتن شپش در حال نماز ، مبطل است؛ اگر کسی بیش از سه شپش را بکشد.

حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر ، اسم المؤلف:  محمد عرفه الدسوقی الوفاة: 1230 ، دار النشر : دار الفکر - بیروت ، تحقیق : محمد علیش

حاشیة الدسوقی  ج 1   ص 333

نجس بودن شپش

جالب است که عده‌ای از علمای اهل سنت فتوا داده‌اند که شپش و کک نجس هستند که در این صورت قطعا نماز خلیفه باطل شده است.

ابن عبد البر مالکی در کتاب الإستذکار می‌نویسد:

وأما القملة والبرغوث فأکثر أصحابنا یقولون لا یؤکل طعام ماتا فیه أو أحدهما لأنهما نجسان وهما من الحیوان الذی عیشه من دم الحیوان

اما شپش و کک ؛ اکثر اصحاب ما (مالکی‌ها) می‌گویند: اگر شپش و کک ، یا یکی از آن‌ها در غذای بیفتند و بمیرند، از آن غذا نباید خورد؛ زیرا هر دوی آن‌ها نجس و از آن دسته حیواناتی هستند که در خون حیوان زندگی می‌کنند.

النمری القرطبی المالکی، ابوعمر یوسف بن عبد الله بن عبد البر (متوفاى 463هـ)، الاستذکار الجامع لمذاهب فقهاء الأمصار فی شرح الموطأ، ج 1   ص 168، تحقیق: سالم محمد عطا - محمد علی معوض، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولى، 2000م.

دمیری شافعی نیز در کتاب حیاة الحیوان الکبری همین قضیه را از ابن عبد البر نقل کرده است:

وقال أبو عمر بن عبد البر فی التمهید : وأما القملة والبرغوث فأکثر أصحابنا یقولون : لا یؤکل طعام مات فیه شیء منهما لأنهما نجسان ، وهما من الحیوان الذی عیشه من دم حیوان ، لا عیش لهما غیر الدم ، ولهما دم فهما نجسان .

الدمیری المصری الشافعی ، کمال الدین محمد بن موسى بن عیسى (متوفاى808 هـ)، حیاة الحیوان الکبرى ، ج 2   ص 358، تحقیق : أحمد حسن بسج ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت / لبنان ، الطبعة : الثانیة ، 1424 هـ - 2003م.

حال سؤال ما این است که آیا کشتن شپش در حال نماز، مخالف خضوع و خشوع هست یا خیر؟

با این که خداوند در باره صفات مؤمنان می‌فرماید:

قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ . الَّذِینَ هُمْ فىِ صَلَاتهِِمْ خَاشِعُونَ . وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُون‏. المؤمنون/ 1_ 3 .

مؤمنان رستگار شدند . آنها که در نمازشان خشوع دارند . و آنها که از لغو و بیهودگى روى‏گردانند.

آیا می‌توان عمر بن خطاب را در زمره مؤمنان به حساب آورد؟

از این گذشته، اهل سنت انگشتر دادن امیرمؤمنان علیه السلام در حال نماز را مخالف خضوع و خشوع می‌دانند؛ چطور به کشتن شپش توسط خلیفه هیچ اشکالی نمی‌گیرند؟