لحظه به لحظه با خطبه های رسول الله (ص) در حجه الودع تا غدیر خم

1-روز 24 ذیقعده، نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از مدینه حرکت کرد

2-نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) درهیچ سفری، حتی سفر حج، اعلام عمومی نکرد؛ ولی در حجة الوداع، به تمام مردم شهر نشین، روستا نشین و عشائر، اعلام کرد که من عازم زیارت بیت الله الحرام هستم و هر کس - از زن و مرد، کوچک و بزرگ - که می تواند، با من در این سفر همراه شود.

3-نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در تمام سفرها، به قید قرعه، یکی از همسران خویش را با خود می بردند، ولی در این سفر، تمام همسرانش را به همراه خود بردند.

4-انبوه کثیری از جمعیت که بعضی آمار آن را 90 هزار و بعضی تا 124 هزار نفر تخمین زده اند با نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، در این سفر همراه شدند.

5- نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ظاهرا در روز چهارم ذی الحجه فرمود:

فقام خطیبا فینا و قال لا تشکوا علیا فإنه أشد و أخشن فی ذات الله

کسی حق شکایت از علی را ندارد، او هر کاری انجام داده است، به خاطر رعایت موازین شرعیه است و او در مسائل شرعی هیچ ملاحظه ای ندارد.

مسند احمد، ج3، ص86 - مستدرک الصحیحین للحاکم النیشابوری، ج3، ص134

در روز 4 ذی الحجه، نبی مکرم در کنار کوه مروه، خطبه می خواند و در این خطبه، یکی از آثار زمان جاهلیت را که احرام را از عمره به حج مبدل می کردند، گوشزد می کند. چون در زمان جاهلیت، هر فردی در یکی از مواقیت احرام می بست، وارد مکه می شد، ولو یک ماه قبل از مراسم حج باشد و در حال احرام می ماند تا روز تلبیه، حالا هشتم یا روز نهم، عازم سرزمین عرفات، بعد به منا، بعد عودت به مکه مکرمه. نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: این سیره جاهلی باید برداشته شود؛ آنکس که برای عمره احرام بسته، می تواند پس از انجام طواف و سعی و تقصیر، از احرام عمره خارج شود. در این خطبه که در کنار کوه مروه قرائت شد، فرمود:

من لم یکن معه هدی فلیحلل و لیجعلها عمره

هر کس همراه خودش قربانی نیاورده، از احرام بیرون برود و این حج را، حج عمره قرار دهد.

صحیح مسلم، ج4، ص36 - مسند احمد، ج3، ص320 - سنن النسائی، ج5، ص144 - سنن أبی داود، ج1، ص426

ولی متاسفانه در اینجا یک عکس العمل خیلی زشت و قبیحی از صحابه سر زد که نه تنها از صحابه، بلکه حتی از یک فرد عادی هم انتظار نبود که سر بزند. برگشتند گفتند:

یا رسول الله! ما احرام بسته ایم و از این احرام بیرون نمی آییم،

حضرت فرمود: آنچه که من می گویم عمل کنید. گفتند: بیرون آمدن از احرام معنایش چیست؟

حضرت فرمود: یعنی تمام آنچه که با احرام بستن بر شما حرام شده بود، حتی نزدیکی با همسران بر شما حلال شد.

صحابه، یک تعبیری خیلی زشت به کار بردند در صحیح بخاری و صحیح مسلم که نزد برادران اهل سنت، اصح الکتاب بعد از قرآن هست، اینچنین آمده:

عطاء قال سمعت جابر بن عبد الله رضی الله عنهما فی ناس معی، قال: أهللنا أصحاب محمد صلى الله علیه و سلم بالحج خالصا وحده، قال عطاء: قال جابر: فقدم النبی صلى الله علیه و سلم صبح رابعة مضت من ذی الحجة، فأمرنا ان نحل، قال عطاء: قال: حلوا و أصیبوا النساء، قال عطاء: و لم یعزم علیهم و لکن أحلهن لهم، فقلنا: لما لم یکن بیننا و بین عرفة الا خمس، أمرنا ان نفضی إلى نسائنا، فنأتی عرفة تقطر مذاکیرنا المنى، قال: یقول جابر بیده کأنی انظر إلى قوله بیده یحرکها.

صحیح مسلم، ج4، ص36، حدیث3002، کتاب الحج، باب بیان وجوه احرام - صحیح بخاری، ج8، ص162

صبحگاه روز چهارم ذی الحجه بود که ما وارد مکه شدیم. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دستور داد: از احرام بیرون بیائید و می توانید با همسرانتان هم نزدیکی کنید. عرض کردیم: یا رسول الله! از الان تا عرفه، جز 5 روز فاصله نیست.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دستور می دهد که ما با زنانمان نزدیکی کنیم و به عرفه بیائیم در حالی که از آلتهای ما منی قطره قطره می ریزد؟! جابر می‌گوید: با دستشان هم حرکت می دادند ... .

این تعبیر در بخاری هست که می‌گوید:

فقالوا ننطلق الی منی و ذکر أحدنا یقطر منیا.

ما برویم به منا، در حالیکه از آلت بعضی از ماها، منی قطران می کند.

صحیح بخاری، ج2، ص171، حدیث1677

و در روایت دیگر آمده که:

فیروح احدنا الی منی و ذکره یقطر منیا.

صحیح بخاری، ج3، ص114، حدیث2546، باب الشرکة

جالب این هست که وقتی صحابه اینچنین برخورد می کنند، نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ناراحت و عصبانی و غضبناک می شود. صحیح مسلم از عایشه نقل می‌کند:

فدخل علی و هو غضبان، فقلت: من اغضبک یا رسول الله؟ أدخله الله النار.

پیغمبر آمد نزد من در حجره ای که من بودم. دیدم نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) غضبناک است. گفتم ای رسول خدا! چه کسی تو را غضبناک کرده است؟ خدا او را وارد آتش جهنم کند.

صحیح مسلم، ج4، ص34

قرآن درباره غضب و ایذاء پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) تعبیر خیلی تندی دارد و می‌گوید:

إن الذین یؤذون الله و رسوله لعنهم الله فی الدنیا و الآخرة و أعد لهم عذابا مهینا          

 (سوره احزاب/آیه57)

در مسند احمد از قول عایشه نقل می‌کند:

من أغضبک؟ أغضبه الله! قال: و ما لی لا أغضب؟ و أنا آمر بالامر فلا اتبع.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را دیدیم که غضب در سیمای او کاملا مشاهده می‌شود. گفتم:

یا رسول الله! چه کسی تو را به غضب آورده؟ خدا بر او غضب کند. حضرت فرمود: چرا من غضبناک نشوم، دستور می دهم، ولی صحابه دستور من را پیروی نمی کنند و از سخنان من اطاعت نمی کنند.

مسند احمد، ج4، ص286 - کنزالعمال للمتقی هندی، ج5، ص275 - تذکره الحفاظ للذهبی، ج1، ص116 - ذکر اخبار اصبهان لأبو نعیم اصفهانی، ج2، ص162

در حقیقت، این اولین خطبه نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است در بالای کوه مروه.

6-خطبه دوم، خطبه ای است که نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در واکنش به این عملکرد صحابه در همان روز چهارم ذی الحجه در بالای کوه صفا می خوانند. حضرت درآنجا می فرماید:

تعلمونی أیها الناس فأنا و الله أعلمکم بالله و أتقاکم له ... ، فلولا أنی سقت الهدی لفعلت مثل الذی أمرتکم و لکن لا یحل منی حرام حتى یبلغ الهدی محله.

قسم به خدای عالم ، من عالم ترین شما به توحید هستم، کسی از شما مانند من خدا را نشناخته و از همه شما متقی تر هستم. اگر من از احرام بیرون نمی آیم، به این خاطر است که با خودم قربانی آورده ام. اگر من قربانی نداشتم، مانند شما ازاحرام بیرون می آمدم.

7-نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سومین خطبه را در روز عرفه در سرزمین عرفات قرائت می کند. آن هم یک خطبه خیلی مفصل :

نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در اینجا، تمام آداب و رسوم زمان جاهلیت در مسائل اقتصادی، سیاسی و خانوادگی را مطرح کرد. آن نگاه ظالمانه ای که در دوران جاهلیت به زن داشتند و به عنوان یک کالا به او نگاه می کردند، نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) تمام آن روش ها و رسومات جاهلی را در مسائل زنان و احترام به زنان و غیره، همه را در اینجا مطرح فرمودند:

فاتقوا الله فی النساء فإنکم أخذتموهن بأمان الله

صحیح مسلم،ج4، ص41

8- چهارمین خطبه نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در روز دهم - البته منهای خطبه ای که مربوط به شکوائیه سپاه یمن هست. اگر آن هم باشد، این پنجمین خطبه می‌شود- در سرزمین منا است، در کنار مسجد خیف.

یکی از مسائلی که مطرح کرد، این بود:

لا ترجعوا بعدی کفارا مضلین

خطاب به صحابه است، خطاب به کسانی که مومن به رسول الله هستند و با ندای نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به حج آمده اند. کسانی از یهود و نصاری و از منافقینی که حتی برای رفتن به جبهه مشکل داشتند، در اینجا وجود ندارند. نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید:

نباشد که بعد از من، به دوران کفر خودتان من برگردید و موجب گمراهی مردم شوید.

سپس می فرماید:

قد خلفت فیکم ما ان تمسکتم به لن تضلوا، کتاب الله و عترتی اهل بیتی.

هان مردم! من در میان شما دو چیز می گذارم و می روم، اگر به این دو چیز عمل کردید، برای همیشه از گمراهی بیمه هستید.

کلمه اهل بیتی، عطف بیان است؛ یعنی می خواهد معنا کند که مراد از عترت، همان اهل بیت است، همان هایی که در آیه شریفه تطهیر بیان شده، همان هایی که در آیه شریفه مباهله بیان شده، همانهایی که نبی مکرم بعد از نزول تطهیر، 5 ماه یا 8 ماه می آمد کنار درب خانه علی بن ابی طالب (علیه السلام) و صدا می زند:

السلام علیکم یا اهل بیت رسول الله

9- در روز یازدهم، نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خطبه ای دارد در صحرای منا. تمام این خطبه ها، تمام این حرکت ها و تمام این مسائلی که نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مکه انجام می دهد، زمینه سازی می کند جمعیت را، برای شنیدن مطالب حساس خطبه غدیر.