علمای اهل سنت و بیان تواتر احادیث مهدوی

پرسش : آیا علمای اهل سنت احادیث مربوط به امام زمان(عج) را متواتر می دانند؟

پاسخ : احادیث نبوى پیرامون حضرت مهدى - عجل الله تعالى فرجه - و صفات و علائم ایشان در کتاب ها و منابع قدیم اهل سنت به قدرى زیاد است که دانشمندان علم حدیث و حافظان بزرگ سنّى، احادیث مربوط به مهدى را «متواتر» دانسته اند.(1)

بر اساس یک بررسى اجمالى، تعداد 17 نفر از دانشمندان بزرگ اهل سنت، به «متواتر» بودن احادیث مهدى در کتاب هاى خود، تصریح کرده اند.(2)
علامه «شوکانى» در خصوص اثبات تواتر این روایات، کتابى به نام «التوضیح فى تواتر ما جأ فى المنتظّر والدّجال و المسیح» تألیف کرده است.(3)

بى مناسبت نیست در اینجا، به عنوان نمونه، سخنان چند تن از مشاهیر علماى سنّى را در این زمینه از نظر خوانندگان محترم بگذارانیم:

1 - «شوکانى» در کتاب یاد شده، پس از نقل احادیث مربوط به حضرت مهدى مى‏گوید: همه احادیثى که آوردیم، به حدّ تواتر مى‏رسد، چنانکه بر مطلّعان پوشیده نیست. بنابر این با توجه به همه احادیثى که نقل کردیم، مسلّم شد که احادیث منقول درباره مهدى منتظر، متواتر است... آنچه گفته شد براى کسانی که ذره‏ اى ایمان و اندکى انصاف دارند، کافى به نظر مى ‏رسد!(4)

2 - حافظ(5) ابو عبد الله گنجى شافعى (متوفاى 658 ه. ق) در کتاب «البیان فى أخبار صاحب الزمان» (باب 11) مى‏گوید:

«احادیث پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) درباره مهدى، به دلیل راویان بسیارى که دارد، به حدّ تواتر رسیده است».(6)

3 - حافظ مشهور «ابن حجر عسقلانى شافعى» (متوفاى 852 ه. ق) در کتاب «فتح البارى‏» که در شرح «صحیح بخارى» نوشته است، مى‏ گوید:

«احادیث متواترى وجود دارد حاکى از اینکه: مهدى، از این امّت است و عیسى(علیه السلام) از آسمان فرود آمده و پشت سر وى نماز خواهد گزارد».(7)

4 - «مؤمن شبلنجى» مى‏نویسد: «اخبار متواترى از پیامبر رسیده که نشان مى‏دهد مهدى از خاندان اوست و او زمین را پر از عدل و داد مى‏ کند».(8)

5 - «شیخ محمد صبّان» مى‏ نویسد: «اخبار متواترى از پیامبر نقل شده مبنى بر اینکه مهدى (سرانجام) قیام مى‏ کند و اینکه او از خاندان پیامبر است و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد...».(9)

6 - شیخ منصور على ناصف، از علماى بزرگ و معاصر «الأزهر» و مؤلف کتاب «التاج الجامع للأُصول»،(10) مى ‏نویسد:

در میان دانشمندان گذشته و امروز مشهور است که در آخر الزمان به حتم و یقیم مردى از اهل بیت پیامبر که نام او مهدى است، ظهور خواهد کرد. او بر همه کشورهاى اسلامى تسلّط خواهد یافت. مسلمانان، همه پیرو او خواهند شد، او در میان آنان به عدالت رفتار مى‏ کند، و دین را قوّ مى‏ بخشد. آنگاه دجّال پیدا مى‏ شود. عیساى مسیح از آسمان فرود مى‏ آید و دجّال را مى‏ کشد، یا با مهدى در کشتن دجّال همکارى مى‏ کند.

سخنان و احادیث پیامبر را درباره مهدى، جماعتى از نیکان اصحاب پیامبر روایت کرده اند. محدّثان بزرگى مانند: ابو داود، ترمذى، ابن ماجه، طبرانى، ابو یعلى، بزّاز، امام احمد حنبل و حاکم نیشابورى آن احادیث را در کتاب هاى خود نقل کرده اند.(11)

ابن ابى الحدید یکى از متتبع‏ ترین علماى اهل سنت، در این زمنیه مى‏ نویسد:

«تمامى فرق اسلامى، اتفاق نظر دارند که عمر دنیا و تکلیف (بشر به اجرا احکام الهى)، پایان نمى ‏پذیرد مگر پس از ظهور مهدى».(12)، (13)

(1).
تواتر و متواتر، از اصطلاحات علم الحدیث است و منظور از خبر متواتر، خبر جماعتى است که (فى حدّ نفسه، نه به ضمیمه قرائن) اتفاق آنان بر کذب، محال و در نتیجه موجب علم به مضمون خبر باشد. (ر.ک‏ به: مدیر شانه چى، کاظم، علم الحدیث، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ 3، 1362 -. ش، ص 144) بدین گونه «تواتر» را مى‏توان «ثبوت قطعى» تعبیر کرده و «حدیث متواتر» را «حدیث ثابت و قطعى» خواند؛ حدیثى که راویان بسیار داشته، و در کتاب هاى بسیار روایت شده است و به وسیله محدثان و مشایخ روایت، سینه به سینه، و ضبط به ضبط، از نسلى به نسل دیگر رسیده است و ثبوت و صدور آن از پیامبر اکرم، یا ائمه طاهرین - علیهم السلام - قطعى است. (حکیمى، محمد رضا، خورشید مغرب، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1360 ه . ش، ص 99).
(2). صافى، لطف الله، نوید امن و امان، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ص 90 و 91.
(3). صافى، لطف الله، نوید امن و امان، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ص 91.
(4). «وجمیع ما سقناه بالغ حدّ التواتر کما لایخفى على من له فضل اطّلاع. فتقّرر بجمیع ما سقناه أنّ الأحادیث الوارده فى المهدى المنتظر متواتره... و هذا یکفى لمن کان عنده ذرّه من أیمان و قلیل من انصاف». (نقل از غایه المأمول فى شرح التاج الجامع للأصول، تألیف شیخ منصور على ناصف، در حاشیه التاج، ط 2، قاهره، دار احیأ الکتب العربیه، ج 5، ص 327).
(5). حافظ، کسى است که بر سنن رسول اکرم احاطه داشته باشد و موارد اتفاق و اختلاف آن را بداند و به احوال راویان و طبقات مشایخ حدیث کاملاً مطلّع باشد (مدیر شانه چى، همان کتاب، ج 2، ص 22).
(6). «تواترت الأخبار و استفاضت بکثره رواتها عن المصطفى(ص) فى أمر المهدى» (منتخب الأثر، ص، پاورقى).
(7). تواترت الأخبار بأنّ المهدى من هذه الأُمه و انّ عیسى - علیه السلام - سینزل و یصلّى خلفه (فتح البارى بشرح صحیح البخارى، بیروت، دار المعرفه، ج 6، ص 493 - 494).
(8). «تواترت الأخبار عن النبى(ص) انّه من أهل بیته وانّه یملأ الأرض عدلاً» (نور الأبصار، قاهره، مکتبه المشهد الحسینى،، ص 171).
(9). «تواترت الأخبار عن النبى(ص) بخروجه و انّه من أهل بیته وانّه یملأ الارض عدلاً» (اسعاف الراغبین، در حاشیه نور الأبصار، ص 140).
(10). این کتاب، چنانکه در مقدمه‏اش ذکر شده است، به منظور جمع آورى مجموعه قابل اطمینانى از «اصول پنجگانه» حدیث که مهمترین کتب حدیث اهل سنت است، تألیف گردیده و در پنج جلد چاپ شده است. مؤلف کتاب شرحى به نام «غایه المأمول» در شرح آن نوشته که در حاشیه‏ اش چاپ شده است.
(11). التاج الجامع للأصول، قاهره، ط 2، دار احیاء الکتب العربیه، ج 5، ص 310.
(12). قد وقع اتفاق الفرق من المسلمین أجمعین على انّ الدنیا و التکلیف لاینقضى إلاّ علیه (المهدى)) (شرح نهج البلاغه، قاهره، دار احیأ الکتب العربیه، 1960 م، ج 10 ص 96).
(13). گردآوری از کتاب: سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، موسسه امام صادق(علیه السلام)، قم، 1390ه.ش، ص 697.