شهزاده کریم آقاخان امام حاضر اسماعیلیان جهان

حضرت والا آقاخان در تاریخ یازدهم جولای ۱۹۵۷ در سن ۲۰ سالگی جانشین پدربزرگش (سر سلطان محمد شاه آقاخان) و امام(رهبر معنوی) شیعیان امامی اسماعیلی شد. او چهل و نهمین امام موروثی مسلمانان شیعی اسماعیلی است و نسب مستقیم او از طریق علی (ع)، امام اول، داماد و پسر عموی پیامبر (ص) و همسر اوفاطمه، دختر پیامبر، به حضرت محمّد (ص) می‌رسد.

مقدمه

حضرت والا آقاخان، پسر شاهزاده علی‌خان و شاهزاده خانم تاج‌الدوله علی‌خان، در سیزدهم دسامبر ۱۹۳۶ در شهر ژنو زاده شد. وی سال‌های آغازین کودکی‌اش را در شهر نایروبی پایتخت کنیا سپری نمود. سپس به مدت نه سال در مدرسه‌ی لِه رُزی (Le Rosey) تحصیل کرد. او در سال ۱۹۵۹ با مدرک لیسانس در رشته‌ی تاریخ اسلام از دانشگاه هاروارد فارغ‌التحصیل شد.

حضرت والا آقاخان، مانند پدربزرگش و آقاخان پیش از خود سر سلطان محمد شاه، دغدغه‌ی رفاه و بهزیستی مسلمانان را مخصوصاً در مواجهه با چالش‌های ناشی از تغییرات پرشتاب تاریخی داشته است. امروزه اسماعیلیان حدوداً در ۲۵ کشور که عموماً در آسیای غربی و میانه، آفریقا و خاور میانه، همچنین شمال آمریکا و اروپای غربی قرار دارند، زندگی می‌کنند.

در طول چهار دهه‌ی گذشته و از زمانی‌ که آقاخان کنونی به امامت رسید، تحولات و تغییرات سیاسی و اقتصادی عمده‌ای در بسیاری از این مناطق ایجاد شده است. او سیستم پیچیده‌ی اداره‌ی جامعه‌ی اسماعیلی را، که توسط پدربزرگش در دوره‌ی استعمار بنیان نهاده شده بود، با دنیای جدید متشکل از دولت‌های ملی سازگار نمود، که در پی جدا شدن جمهوری‌های آسیای میانه از اتحاد جماهیر شوروی سابق، ابعاد و پیچیدگی‌های این سازمان‌ها نیز گسترش یافته است.

برداشت از اسلام

حضرت والا آقاخان همواره بر این برداشت تأکید داشته است که اسلام یک دین معنوی توأم با تفکر، آموزگارِ مهربانی و مدارا و حافظ کرامت انسان، اشرف مخلوقات خداوند، است. بر اساس سنت شیعی اسلامی، حراست و پاسداشت از حقوق فرد برای جستجوی شخصی و فکری و نیز ارایه‌ی نشانه‌های عملی در جهت بینشی اخلاقی از جامعه که برخاسته از پیام اسلام ‌باشد در اختیار امام زمان است. در کنفرانس سیرت حضرت محمد که در سال ۱۹۷۶ در کراچی برگزار شد، آقاخان در مقام ریاست کنفرانس گفت: تدبیر و درایت آخرین پیامبر خدا در یافتن راه‌حل‌های جدید برای مشکلاتی که با روش‌های قدیمی قابل حل نبودند، الهام بخش مسلمانان در ایجاد جامعه‌ا‌ی حقیقتاً مدرن و پویا بدون تخطی از مفاهیم بنیادین اسلام بود.

اسماعیلیان، در طول تاریخ، تحت هدایت امامان خویش در رشد تمدن اسلامی ایفای نقش نموده‌اند. دانشگاه الازهر و دارالعلم در قاهره و البته خود شهر قاهره نمونه‌هایی هستند از خدمات و تأثیرات اسماعیلیان بر زندگی فرهنگی، دینی و فکری مسلمانان. از جمله‌ی فلاسفه، فقها و قاضیان، طبیبان، ریاضی‌دانان، منجّمان و دانشمندان نامداری که در گذشته و تحت حکومت امامان اسماعیلی پرورش یافتند قاضی نعمان، حمید الدین کرمانی، ابن هیثم (الهازن)، ناصرخسرو و خواجه نصیرالدین طوسی را می‌توان نام برد.

دست‌آورد‌های امپراتوری فاطمیان

دست‌آوردهای امپراتوری فاطمیان در روایت‌های مربوط به دوره‌ی آغازین تاریخ اسماعیلیه، حدوداً از ابتدای پیدایش اسلام تا قرن یازدهم میلادی، وجهی غالب دارد

سلسله‌ی فاطمیان، که نامش از فاطمه دختر حضرت محمّد (ص) گرفته شده است، حکومتی را به وجود آورد که به مدت دو قرن موجب گسترش و توسعه‌ی هنر، علم و تجارت در منطقه‌ی خاور نزدیک مدیترانه‌ا‌ی شد. مرکز آن قاهره بود که فاطمیان آن را به عنوان پایتخت خود بنا کردند. بعد از دوره‌ی فاطمیان، مرکز و مقّر جغرافیایی مسلمانان اسماعیلی از مصر به سوریه و ایران منتقل شد. بعد از سقوط الموت مرکز حکومت آنان در ایران به دست فاتحان مغول در قرن سیزدهم، اسماعیلیان چندین سده در قالب اجتماعات پراکنده، عمدتاً در ایران و آسیای میانه و همچنین در سوریه، هند و جاهای دیگر ادامه‌ی حیات دادند. در دهه‌ی ۱۸۳۰ لقب افتخاری موروثی آقاخان از سوی پادشاه ایران به آقا حسن علی شاه، امام چهل و ششم، اهداء شد. در سال ۱۸۴۳ آقاخان اول، که اجتماع بزرگی از پیروان اسماعیلی داشت، ایران را به مقصد هند ترک کرد. آقاخان دوم در سال ۱۸۸۵ و تنها چهار سال پس از رسیدن به مقام امامت درگذشت. جانشین او سِر سلطان محمد شاه شد که پدربزرگ امام حاضر و امام پیش از وی بوده است.

سنّت ارایه‌ی خدمات بین‌المللی

در چند نسل‌ اخیر، خانواده‌ی آقاخان سنت خدمت در عرصه‌ی بین‌المللی را دنبال کرده‌ است. پدربزرگ حضرت والا آقاخان ریاست جامعه‌ی ملل را بر عهده داشت و پدرش شاهزاده علی‌خان سفیر پاکستان در سازمان ملل بود. عموی او شاهزاده صدرالدین مسؤول پناهندگان سازمان ملل، هماهنگ کننده‌ی سازمان ملل برای کمک‌رسانی به افغانستان و نماینده‌ی اجرایی سازمان ملل در مناطق مرزی عراق-ترکیه بود.

برادر حضرت والا آقاخان، شاهزاده امین، بعد از فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه هاروارد در سال ۱۹۶۵ به بخش امور اقتصادی و اجتماعی در دبیرخانه سازمان ملل ملحق شد. شاهزاده امین از سال ۱۹۶۸ از نزدیک در اداره‌ی مؤسّسات اصلی توسعه وابسته به نهاد امامت مشغول بوده است. وی مدیر بنیاد آقاخان (AKF) بوده و عضو هیأت مدیره‌ی صندوق توسعه‌ی اقتصادی آقاخان(AKFED) و رییس کمیته‌ی اجرایی آن است. شاهزاده امین همچنین به طور چشمگیری در پایه‌گذاری و توسعه‌ی خدمات ارتقای گردشگری (TPS) نقش داشته است. او رییس مؤسسه‌ی فرهنگی آقاخان (AKTC) نیز می‌باشد.

شاهزاده خانم زهرا، دختر و فرزند بزرگ حضرت والا آقاخان، که در سال ۱۹۹۴ با مدرک لیسانس در رشته‌ی مطالعات توسعه از دانشگاه هاروارد فارغ‌التحصیل شده است، ریاست بخش رفاه اجتماعی (SWD) را که در درون مجموعه‌ی دبیرخانه‌ی آقاخان در فرانسه قرار دارد، بر عهده دارد. او مسؤولیت سیاست‌گذاری و مدیریت بهداشت، آموزش، و برنامه‌ریزی و ایجاد شرکت‌های خدماتی شبکه‌ی توسعه‌ی آقاخان (AKDN) را در اختیار دارد. وی همچنین نقش سیاست‌گذارانه‌ی مهمی را در ارتباط با دیگر سازمان‌های توسعه‌ی اجتماعی شبکه عهده‌دار است.

شاهزاده رحیم، دومین فرزند حضرت والا آقاخان در میان چهار فرزند او، در دوازدهم اکتبر ۱۹۷۱ در شهر ژنو در سوییس به دنیا آمد. او که در مجموعه‌ی دبیرخانه‌ی حضرت‌والا آقاخان در اگلمو واقع در شمال پاریس مستقر است، مدیر اجرایی صندوق توسعه‌ی اقتصادی آقاخان (AKFED) – بازوی توسعه‌ی اقتصادی شبکه‌ی توسعه‌ی آقاخان (AKDN) – است. وی همچنین در دفتر نمایندگی اعتبارِ خُردِ آقاخان (AKAM) در سمت ریاست اجرایی مشغول خدمت است. شاهزاده رحیم که در سال ۱۹۹۶ با مدرک لیسانس با گرایش ادبیات تطبیقی از دانشگاه براون در ایالت رودآیلند امریکا فارغ‌التحصیل شده است، آموزش دوره‌ی متوسطه‌ی خود را در دبیرستان فیلیپس اندوور در ماساچوست گذرانده است. او در سال ۲۰۰۶ یک دوره‌ی آموزشی توسعه‌ی اجرایی در زمینه‌ی مدیریت و امور اداری را نیز در دانشکده‌ی بازرگانی آی‌ایی‌اس‌ایی دانشگاه ناوارا در بارسلونای اسپانیا به پایان رسانید. شاهزاده رحیم به منظور سرکشی به واحدهای صنعتی، هتل‌ها، و مؤسسّات مالی شبکه‌ی توسعه‌ی آقاخان ازجمله پروژه‌های اعتبارِ خُرد به طور مرتب به آسیا و افریقا سفر می‌کند.

شاهزاده حسین، پسر دوم حضرت والا آقاخان، از کالج ویلیامز در آمریکا مدرک لیسانس خود را دریافت کرد و از دانشکده‌ی روابط عمومی و بین‌الملل دانشگاه کلمبیا (SIPA) در رشته‌ی روابط بین‌الملل مدرک فوق لیسانس اخذ نموده است. در این مقطع حوزه‌ی اصلی مطالعه‌ی او توسعه‌ی سیاسی و اقتصادی با تمرکز بر روی مناطق خاورمیانه و شمال افریقا بود.

کوچکترین پسر حضرت‌والا آقاخان شاهزاده علی‌محمد در سال ۲۰۰۰متولد شد.

بر طبق چنین بینشی از اسلام و نیز سنّت خودشان در خدمت به بشریت است که هر جا که اسماعیلیان زندگی می‌کنند، آن‌ها (خانواده‌ی حضرت‌والا آقاخان) چهارچوب‌های سازمانی مشخص و مناسبی را درجهت اجرای فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی بنا کرده‌اند. این ساختار تحت مدیریت حضرت والا آقاخان گسترش یافته و در نتیجه‌ی تکامل آن شبکه‌ی توسعه‌ی آقاخان به وجود آمده است، که مجموعه‌ای است از سازمان‌هایی که در راستای بهبود شرایط زندگی و میزان فرصت‌ها در مناطق خاصّی از جهان در حال توسعه فعالیت می‌کنند. در همه‌ی کشورها، این سازمان‌ها در جهت منافع و خیر عمومی همه‌ی شهروندان، مستقل از اینکه به چه نژاد یا دینی تعلق دارند، کار می‌کنند. گستره‌ی فعالیت این سازمان‌ها از معماری، آموزش و بهداشت گرفته تا ارتقاء بنگاه‌های اقتصادی بخش خصوصی، گسترش سازمان‌های غیردولتی و توسعه‌ی مناطق روستایی را شامل می‌شود.

به عنوان بخشی از مراسم گرامی‌داشت پنجاهمین سال امامت حضرت والا آقاخان که آغاز آن یازدهم جولای ۲۰۰۷ بود، او تقریباً از ۳۵ کشور دیدار کرد و از این فرصت‌ها برای قدردانی از همراهی و حمایت دیرین مسؤولان کشورها، دولت‌ها و دیگر طرف‌های سهیم در امور امامت اسماعیلی استفاده نمود. او همچنین با افتتاح و پایه ریزی اقدامات و برنامه‌های بزرگ، مسیر حرکت آینده را نیز تبیین کرد.

 منبع : موسسه مطالعات اسماعیلی