توسل به "غیر از خدا " . . .

 اگر مستقیما دیگران را صدا بزنیم و از آنها کمک بخواهیم اشکالی دارد یا نه؟

توسل، یعنی وسیله جستن برای رسیدن به هدفی معین؛ و البته بدیهی است که رسیدن به هر هدف و مقصد و مقصودی، وسایل منطبق و مربوط خود را می خواهد.

کسی که می خواهد علمی را فرا بگیرد، کتاب می خواند یا نزد استاد تعلیم می بیند و کسی که می خواهد گرسنگی خود را رفع کند، خوراکی تهیه می کند و می خورد. پس علم و سیری، هدف می شود و کتاب و خوراک وسیله؛ نه کتاب رفع گرسنگی می کند و نه تناول خوراک، علم مورد نظر را می آموزاند.

هر هدفی وسیله و وسایل خودش را دارد.
الف – انسان بدون وسیله هیچ کاری نمی تواند بکند، حتی نمی تواند کلامی بگوید و یا جرعه آبی بنوشد. پس اصل و مطلق "توسل" قابل رد، انکار و تکذیب نیست، حتی اگر کسی بخواهد اصل توسل را رد کند، باید به دلایلی که ارائه می دهد، متوسل شود.

ب – رشد و قرب الی لله نیز وسیله می خواهد. رشد فیزیکی هم وسیله می خواهد، رشد معنوی هم وسیله می خواهد، رشد علمی و ایمانی نیز وسیله می خواهد، منتهی وسیله باید متناسب با هدف باشد.

برای مؤمن، "قرب الی لله" هدف اصلی و غایی است، منتهی هیچ کس به خودی خود رشد نکرده و مقرب نمی شود، بلکه باید متوسل به وسایل گردد، لذا به مؤمنین که میل به قرب و شوق به لقای پروردگارشان را دارند،

فرمود:
( المائده، 35 ) «یاَ أیَهَُّا الذَِّینَ آَمُنوْا اتقَُّوْا ا... وابَْتُغوْا إلِیَهِ الَْوسِیلةََ وجَاهُِدوْا فیِ سَبیِلهِِ لعََلکَُّمْ تْفلحُِونَ َّ »

ترجمه: هان اى کسانى که در زمره مؤمنین در آمده اید، از خدا پروا داشته باشید، و در جستجوى وسیله اى براى نزدیک شدن به ساحتش که همان عبودیت و به دنبالش علم و عمل است برآئید و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار گردید.

وسایل قرب الی لله جلّ جلاله:
هر هدفی، خود مبین وسایل رسیدن به آن است. بام آسمان خراش، خود نشان می دهد که رسیدن به آن، نیازمند به وسایلی چون، هلی کوپتر، آسانسور، پله برقی، پله معمولی ... یا دست کم طناب است و کسی نمی تواند بگوید: "من خودم وسیله را تعیین می کنم و دلم می خواهد که یک ساعت توپ بازی یا تناول یک خوراک لذیذ را وسیله ی رسیدن به بام قرار دهم.
 از این رو « حسبنا کتاب لله » مردود است. 

خداوند حکیم و هادی نیز خود وسایل لازم جهت توسل را معرفی می کند. عقل، قلب، فطرت، پیامبر صلوات لله علیه و آله، وحی و قرآن، امام، سنت و سیره، فقه و احکام، عبادات شخصی و اجتماعی، مثل نماز یا زکات و ...، همه وسیله هستند، نه هدف.

پس هر کس به قصد قربة الی لله به آنها متوسل شود، رشد یافته و مقرب می گردد و هر کس متوسل نشد و یا قصدش لله جل جلاله نبود، رشد نیافته و به مقصود نمی رسد.

توسل در دعا:
گاهی از خداوند متعال می خواهیم که به حق محبوبش یا آن چه را که محترم شمرده، نظر لطف نماید.

چه بخواهیم "بحق محمد و آله الطیبین الطاهرین، صلوات لله علیهم اجمعین"،

چه بگوییم: "بحق قرآن کریم"،

چه بگوییم: "بحق الشهداء و الصدیقین" ...

و حتی چه بگوییم: به حق پدر و مادر ...

 چنان چه در دعا « بحق شهر رمضان » نیز می گوییم.

خب این یک توسل است.

اما، گاهی از وسیله و مقرب می خواهیم که وساطت کند. همین که به یک دیگر "التماس دعا" می گوییم، خودش توسل است.

 پس چنان چه در امور عادی خود، از نزدیک ترین ها نزد هدف می خواهیم که ما را وساطت کند، در قرب الی لله نیز از مقربین می خواهیم که وساطت کنند و وسیله رشد، فلاح، گشایش و استجابت الهی شوند، و البته هیچ یک استقلال ندارند.

قائل شدن به استقلال در دعا یا توسل:
اساسا قائل شدن به استقلال و اثر در وجود، نسبت به هر کسی به غیر از خداوند سبحان، نه تنها اشکال دارد، بلکه شرک است. انسان کار می کند تا رزقی به دست آورد، اما می داند که رزاق اوست و کار یا کارفرما وسیله است – نزد پزشک می رود تا بیماری اش بهبود یابد، اما می داند که پزشک و دارو و مدارا و عمل به تجویز، همه وسیله هستند – هم چنین تلاوت قرآن و اقامه نماز می نماید، اما می داند که هدف اصلی یاد (ذکر) خداست و نماز و سایر احکام، همه وسیله  قرب به او هستند، نه هدف غایی:

اتْلُ مَا أوحِیَ إلِیَْکَ منَ الْکَِتابِ وأقَمِِ الصََّلاَة إنَِّ الصََّلاَة تنََْهى عنِ الَْفحْشَاء والْمُنکَِر ولذَِْکُر الله اکبر والله یعلم  مَا تصََْنُعونَ»
( العنکبوت، 45 )

ترجمه: آنچه از کتاب به تو وحى شده بخوان و نماز به پادار که نماز از فحشاء و منکرات جلوگیرى مﯩ کند و ذکر خدا بزرگتر است و خدا مﯩ داند که چه مﯩ سازید.

توجه: منتهی انسان عاقل و مؤمن، برای رشد و قرب الی لله، از خودش وسیله سازی نمی کند و به آنچه او وسیله قرار داده متوسل می شود.

هر دو وجه توسل در دعای توسل:
در دعای شریف توسل، به هر دو وجه توسل تصریح شده است. ابتدا از خداوند متعال مسئلت می نماییم که به حق مقربینش نظر لطف نماید:

« الَلهُّمَّ انِىّ اسََْئُلکَ واتَوََجَُّه الِیَْکَ بنَِبیِکَِّ نبَىِِّ الَّرحْمَةِ محَمٍَّد صَلىَّ الله علیَْهِ وآلهِِ ُّ »

ترجمه: بار الها! همانا من، از تو درخواست دارم و به سویت روى آوردم به وسیله پیامبرت،پیامبر رحمت، حضرت محمّد [درود خدا بر او و خاندانش] در انتهای دعا به وجه دوم که رجوع به وسایل است تصریح شده است و از آنها می خواهیم که نزد خداوند متعال وسیله شوند:

و توسّل جستم به شما، به سوى خدا.

ِّ وتوََسَّْلتُ بکُِمْ الِىَ الله

نتیجه: پس در هر دو حالت، هدف و غایت و قصد، خداوند متعال و قرب به او می باشد و برای کسی استقلال در وجود و اثر فرض یا گمان نشده است.

شنیدن صدا:
برای استجابت دعا یا توسل، الزامی به شنیدن صدای فیزیکی نیست، چنان که الزامی به بیان صوتی نیز نمی باشد، هر چند که آنان می شنوند. چنان که در اذن دخول به حرم شریف امام رضا علیه السلام عرض می نماییم:
أشََْهُد أنَکََّ تشََْهُد مَقاِمی و تسَْمَُع کََلاِمی – شهادت می دهم که  تو مرا می بینی و صدایم را می شنوی » 

اما آیا منظور فقط صدای فیزیکی است؟ یعنی اگر کسی در دلش سلام کند و یا لال باشد، .

یا حنجره برای صدا نداشته باشد، یا فاصله ای دور از حرم داشته باشد و ...، آنها نمی شنوند؟!

مشکل این است که ما "امامان" را با خودمان مقایسه کرده و تطبیق می دهیم، در حالی که آنها "خلیفة لله" هستند،

پس عالم باذن لله، محضر آنان است و اشراف دارند، آنها صاحب ولایت الهی هستند.

 چنانکه در قرآن کریم فرمود، اعمال و حتی آثار اعمال شما را تا قیام قیامت، در اماِم آشکار جمع می کنیم:

( یس، 12 )« إنِاَّ نحَْنُ نحْییِ الْمَْوتىَ ونکَُْتبُ ما قَّدُموا وآثاََرهُمْ وُکلَّ شَیٍْء أحْصَْیَناُه فیِ إمَِاٍم مبیِنٍ »

ترجمه: ماییم که مردگان را زنده مﯩ کنیم و آنچه کرده اند و آنچه از آثارشان بعد از مردن بروز مﯩ کند همه را مﯩ نویسیم و ما هر چیزى را در امامى مبین برشمرده ایم.

پس، باذن لله می بینند،

باذن لله می شنوند،

باذن لله واسطه رحمت می شوند.

چنان چه فرمودند:

.« دل های ما، ظرف مشیتّ الهی است، چون او بخواهد، ما می خواهیم »

مرتبط:
( *درسی از نهج البلاغه، در بهترین و افضل توسل ها
الِدّینُ الْخَالصُِ والذَِّینَ اتخََُّذوا َِّ *یکی
از برادران اهل سنتّ، برای رد توسل، به آیه 3 از سوره الزمر (ألََا
( مِن دونهِِ أوَْلیِاَء) استناد می کند؟