بررسی حدیث دوازده خلیف
در بخش امامت در قرآن بحثی پیرامون دوازده امام در قرآن بیان شد، اکنون به عنوان
تأییدی برآن نتیجه احادیثی را که رسول گرامی اسلام در مورد دوازده خلیفه فرموده‌اند بیان
می‌شود.
1. امام بخاری در کتاب خود نقل می‌کند که پیامبر فرمود «یَکونُ اِثناعَشَر اَمیراً، فَقالَ کَلمَةً
لَم اَسمَعها، فَقالَ اَبی اَنّه قالَ کُلُّهُم مِن قُرَیش» «دوازده امیر خواهد بود، آنگاه سخنی گفت که
من آنرا نشنیدم، پدرم گفت که پیامبر فرمود همه آنها از قریشند[1]»
2. در کتاب صحیح مسلم هم اینگونه آمده است که رسول گرامی اسلام فرمودند «إنَّ هذا
الاَمر لا یَنقَضی حَتّی یَمضی فیهم اثناعَشر خَلیفة، قال ثمّ تَکلّم بِکَلام خفی علیَّ، قال فَقلتُ لأبی
ما قال؟ قال کُلُّهُم مِن قُریش» «این امر به منقضی نمی‌شود تا آنکه دوازده خلیفه در میان آنان
بگذرد، آنگاه سخنی فرمود که من نفهمیدم، از پدرم سؤال کردم که رسول خدا چه گفت، پدرم
گفت همه آنها از قریشند[2]»
3. پیامبر فرمود «لایَزال الدّین قائِماً حَتّی تَقوم السّاعَةُ اَو یکونَ عَلیکُم اثناعَشَرَ خَلیفة کُلُّهُم مِن
قُریش» «همیشه دین قائم است تا قیام قیامت تا اینکه دوازده خلیفه بر شما حکومت کنند که
همه آنها از قریشند[3]»
4. پیامبر اکرم فرمودند: «انّ عدّة الخلفاء بعدی عدة نقباء موسی[4]»
5. و نیز فرمودند: «لا تهلک هذه الامّة حتّی یکون منها اثنی عشر خلیفة، کلّهم یعمل بالهدی و دین الحق[5]»
6. در حدیث دیگر می‌خوانیم «یملک هذه الامّة من خلیفة اثنی عشر عدة کعدة نقباء بنی اسرائیل[6]»
7. «لایزال امر الناس ماضیاً ما ولیهم اثناعشر رجلا، ثمّ تکلم النبى(صلى الله علیه وآله)
بکلمة خفیت علىّ فسألت ابى ماذا قال رسول الله؟ فقال: کلّهم من قریش»
«دائماً امر مردم گذرا است تا آن که دوازده مرد متولّى آنان گردند. آن گاه چیزی گفت که بر من مخفى شد.
از پدرم سؤال کردم که رسول خدا(صلى الله علیه وآله)چه فرمود: گفت: همه آن ها از قریشند[7]»
نکته مهم این است که خلفای پس از پیامبر دوازده نفر هستند و این احادیث در کتب فراوانی
از بزرگان اهل سنت بیان شده است[8].
این احادیث مؤید مطلبی است که ذیل آیه دوازده شهر در فصل قبلی بیان شد.
یعنی همان‌گونه که در آنجا به این نتیجه رسیدیم که پیامبر اسلام دوازده جانشین و خلیفه دارند در این احادیث هم به این مطلب اشاره شده است.
1. اگر مقصود از خلفاء اثنی عشر، خلفای راشدین هستند که تعداد آنها از چهار نفر
تجاوز نکرد و اگر مقصود خلفاء بنی امیه می‌باشند که تعداد آنها بیش از دوازده نفر بود (و
ضمنا آنها بعد از پیامبر نبودند بلکه بعد از خلفای چهارگانه بودند). و یا اگر بنی عباس
هستند که آنها بیش از 30 نفر هستند و با زمان پیامبر هم بسیار فاصله دارند.
پس مقصود ازخلفایی که پیامبر اکرم فرمود دوازده نفر هستند چه کسانی می‌باشند؟
خیلی عجیب است که چرا در هیچ کدام از این احادیث اشاره‌ای به مشخصات این دوازده
خلیفه نشده است، در حالیکه مردم از مسائل بسیار فرعی سؤال می‌کردند (یَسْئَلُونَکَ مَاذَا
یُنْفِقُونَ - یَسْألونَکَ عَنِ الْأَهِلَّةِ) به راستی چرا نام این دوازده خلیفه پرسیده نشد، و چرا در
برخی از این احادیث آمده است که سخن رسول الله را نشنیدند؟ آیا غیر از این است که
برخی از مردم نمی‌خواستند بدانند که این دوازده نفر چه کسانی هستند؟ و باز هم می‌پرسیم
که آیا تکلیف بدون شناخت ممکن است؟ آیا ممکن است رسول گرامی اسلام بفرمایند که
دوازده خلیفه وجود دارد ولی آنها را معرفی نکند؟ آیا اگر ایشان می‌فرمود پنج نوبت نماز
بخوانید مردم نمی‌پرسیدند که در چه ساعاتی و چند رکعت و چگونه نماز بخوانیم؟
با اندکی تأمل می‌توان دریافت که قلم‌های شکسته‌ای این حدیث را به طور ناقص نقل کرده‌اند.
در هر صورت مصداق این دوازده خلیفه نه خلفای راشدین هستند و نه بنی‌امیه و بنی عباس،
اگر هم این دوازده خلیفه همان اولی‌الامر باشند که مصداق آنها کاملا مشخص است.
همان‌گونه که در احادیث معلوم است گویا جمله‌ی آخر (همه‌ی آنها از قریش هستند) را
رسول گرامی اسلام نفرموده‌اند، و عده‌ای در آن جمع نخواستند که سخن رسول خدا به
دیگران منتقل شود و شروع به سر و صدا کردند. نکته‌ی قابل تأمل این است که در حدیثی
رسول خدا فرمودند «یهلک الناس هذا الحی من قریش. قالوا: فما تأمرنا؟ قال: لو أن الناس
اعتزلوهم[9]» «این قریشی‌ها امت مرا نابود می‌کنند. سؤال شد که چه دستوری می‌دهید،
رسول خدا فرمودند ای کاش از آنها کناره گیری می‌کردید.» یعنی رسول خدا با این سخن
خودشان بر این نکته تأکید می‌کنند که همه‌ی قریشیان لیاقت خلافت را ندارند و اگر برخی از
آنها خلافت را به دست بگیرند امت هلاک می‌شود. از این سخن می‌توان دریافت که تنها
کسانی از قریش لیاقت جانشینی رسول خدا را دارند که خدا و رسولش ایشان را به عنوان
رهبر جامعه‌ی اسلامی معرفی کرده است، یعنی تنها بنی‌هاشم هستند که باید جانشین پیامبر
باشند.
حال به راستی چرا ابوبکر در روز سقیفه از قول پیامبر گفت که خلافت به قریشیان می‌رسد؟
[1] صحیح بخاری 8/127، کتاب الاحکام، باب الاستخلاف حدیث7223
[2] صحیح مسلم ج 6 ص3
[3] همان. در ابتدای جلد ششم صحیح مسلم چند حدیث به این مضمون آمده است.
[4] کنزل العمال حدیث 14971، جامع الصغیر 1/350
[5] فتح الباری 13/182، نهایه ابن کثیر 6/248، صواعق المحرقه ص 12
[6] تاریخ ابن کثیر، باب ذکر الائمة الاثنی عشر 6/248، مستدرک علی الصحیحین 4/501، مسند ابویعلی 8/444 شماره 5031 و ..... .
[7] صحیح مسلم، ج 6، ص 3؛ شرح صحیح مسلم، ج 12، ص 201
[8] برای مثال رجوع کنید به المعجم الکبیر، ج 2، ص 196، ح 1794/ مسند احمد،
ج 5، ص 93، ح 20923/ سنن ترمذی باب ماجاء‌فی الخلفاء من ابواب الفتن/ سنن
ابوداوود ج 3 ص 106/ فتح الباری ج 16ص 338/ تاریخ الخلفاء سیوطی ص 10 و
.... .
[9 صحیح بخاری، کتاب المناقب، باب 22، باب علاماة النبوة فی الاسلام، حدیث 3410
