آیا حدیثی از پیامبر (ص) در مورد نحس بودن ماه صفر و بشارت اغاز ماه ربیع الاول هست؟

چند سالی است در پایان ماه صفر و آغاز ماه ربیع الاول، پیامکهایی رد و بدل می‌شود بدین مضمون:

«پیامبرخدا صلی الله علیه , اله وسلم می فرماید: هر کس خروج از ماه صفر را به من اطلاع دهد، اهل بهشت می‌‌باشد»، یا «هر کس مرا به ورود ربیع الاول بشارت دهد، بهشت را به او بشارت می‌دهم».

لکن هیچیک از این دو متن در احادیث شیعی نیامده است و این پیامکها مردود است.

اینکه می‌‌گویند پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ماه صفر را نحس می‌‌دانستند و روایتی را نقل می‌‌کنند که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: «هر کس خروج از ماه صفر را به من اطلاع دهد، اهل بهشت می‌‌باشد»، در روایات شیعی نیامده است. بلکه مطلب چیز دیگری است.

مرحوم شیخ عباس قمی(ره) در مفاتیح می‌‌فرماید «این ماه معروف است به نحوست...»

یا مرحوم حاج میرزا جواد ملکی تبریزی در المراقبات می‌‌فرماید: «معروف است که ماه صفر بخصوص چهارشنبه آخر آن نحس مى‌‌باشد که در این مورد روایتى نداریم.

شاید این نحوست بخاطر رحلت پیامبر اکرم در این ماه و نیز این سخن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم باشد که فرموده‌‌اند:

کسى که مرا به تمام شدن ماه صفر مژده بدهد، او را به بهشت بشارت مى دهم».

لکن مستند آنان برای این مطلب، حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است که فرمودند:

«مَن بَشَّرَنِی بِخُرُوجِ آذار فَلَهُ الجَنَّة: هر کس به من بشارت دهد صفر تمام شده بهشت می‌‌رود».

عده‌‌ای معتقد شدند «آذار» همان «صفر» است، در حالی که «آذار» از ماههای رومی است و «صفر» از ماههای قمری است.

مرحوم شیخ صدوق(ره) در کتاب ارزشمند علل الشرایع این حدیث را به صورت حدیثی مسند از ابن عباس آورده است و آن حدیث این است:

«... عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ‏ کَانَ النَّبِیُّ(ص) ذَاتَ یَوْمٍ فِی مَسْجِدِ قُبَا وَ عِنْدَهُ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ عَلَیْکُمُ السَّاعَةَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَلَمَّا سَمِعُوا ذَلِکَ قَامَ نَفَرٌ مِنْهُمْ فَخَرَجُوا وَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ یُحِبُّ أَنْ یَعُودَ لِیَکُونَ هُوَ أَوَّلَ دَاخِلٍ فَیَسْتَوْجِبَ الْجَنَّةَ فَعَلِمَ النَّبِیُّ(ص) ذَلِکَ مِنْهُمْ فَقَالَ لِمَنْ بَقِیَ عِنْدَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ سَیَدْخُلُ عَلَیْکُمْ جَمَاعَةٌ یَسْتَبِقُونَ فَمَنْ بَشَّرَنِی بِخُرُوجِ آذَارَ فَلَهُ الْجَنَّةُ فَعَادَ الْقَوْمُ وَ دَخَلُوا وَ مَعَهُمْ أَبُو ذَرٍّ(رَحِمَهُ اللهُ) فَقَالَ لَهُمْ فِی أَیِّ شَهْرٍ نَحْنُ مِنَ الشُّهُورِ الرُّومِیَّة فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ قَدْ خَرَجَ آذَارَ یَا رَسُولَ اللهِ فَقَالَ(ص) قَدْ عَلِمْتُ ذَلِکَ یَا أَبَا ذَرٍّ وَ لَکِنْ أَحْبَبْتُ أَنْ یَعْلَمَ قَوْمِی أَنَّکَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ کَیْفَ لَا تَکُونُ کَذَلِکَ وَ أَنْتَ الْمَطْرُودُ مِنْ حَرَمِی بَعْدِی لِمَحَبَّتِکَ لِأَهْلِ بَیْتِی فَتَعِیشُ وَحْدَکَ وَ تَمُوتُ وَحْدَکَ وَ یَسْعَدُ بِکَ قَوْمٌ یَتَوَلَّوْنَ تَجْهِیزَکَ وَ دَفْنَکَ أُولَئِکَ رُفَقَائِی فِی الْجَنَّةِ الْخُلْدِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُون»

(علل الشرائع، ج‏1، ص: 176)

ترجمه روایت:

«ابن عبّاس گفت: روزى پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم در مسجد قبا نشسته بودند و جمعى از صحابه به نزد آن حضرت شرف حضور داشتند.

حضرت فرمودند: اوّلین کسى که بر شما وارد شود اهل بهشت است. اصحاب که این کلام را شنیدند برخى از آنها از جا برخاسته و بیرون رفتند و هر کدام سعی داشتند زودتر از دیگرى به مسجد برگردد تا اوّلین نفر محسوب شده و بدین ترتیب مستوجب بهشت گردد.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم از حرکت ایشان آگاه گردید. خطاب به جماعت باقیمانده فرمودند: به زودى جماعتى بر شما وارد مى‌‌‏شوند که هر یک بر دیگرى پیشى مى‌‌‏‌‌گیرد، آن که بشارت بمن دهد که «ماه آذار» خارج شده اهل بهشت مى‌‌‏باشد. جماعتى که بیرون رفته بودند بازگشتند و در میان ایشان ابوذر(رحمة الله علیه) بود، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند:

در چه ماهى از ماههاى رومى هستیم؟

ابوذر عرض کرد: یا رسول الله ماه آذار خارج شده است.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: من خود این را مى‌‌‏دانستم منتهى خواستم این جماعت بدانند که تو مردى از اهل بهشت هستى و چگونه اینطور نباشد و حال آن که بعد از من تو را به جرم محبّتت به اهل بیت من از حرم من طرد مى‌‌‏کنند و پس از آن تنها زندگى کرده و غریب و تنها خواهى مرد و جماعتى به واسطه تو سعادتمند خواهند شد، آنان کسانى هستند که در تجهیز و تدفین تو سعى خواهند نمود، ایشان رفقاء من در بهشت جاوید خواهند بود، همان بهشتى که حقّ تعالى وعده‏‌‌‌اش را به متّقین داده است.»

در این جریان و این روایت؛ صحبت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم در مورد تبیین «صفات مؤمنین» بود و برای آوردن شاهد، با علم لدنی خود اشاره کردند که اولین کسی که از در مسجد وارد شود او چنین صفاتی را داشته و اهل بهشت خواهد بود؛ اما چون متوجه تحرکات عده ‌ای از اصحاب شدند این مطلب را که «هرکس مرا به خروج ماه آذار خبر دهد او اهل بهشت است» شرطی برای معرفی چنین شخصی یادآور شدند.

لذا چنانکه کاملا واضح است؛ کلام پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم تنها در همان زمان و مکان به عنوان «شرطی برای معرفی مرد بهشتی»، دارای مفهوم است و نه به معنای مطلق آن در همه زمانها و مکانها.

به عبارت علمی؛ این جریان و کلام پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ؛ «قضیّةٌ فی واقعةٍ» (کلامی مخصوص به جریانی خاص) بوده است نه اینکه کلام مطلقی باشد که برای همیشه و همه جا باشد.

در حالی که این حدیث امروزه در بین برخی شیعیان اینگونه مطرح شده است که «هرکس در پایان ماه صفر در هفت مسجد را بزند و به پیامبر پایان ماه صفر را خبر دهد او اهل بهشت خواهد بود» که اصلا ربطی به مراد از آن کلام پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم ندارد.

بنابراین این روایت به هیچ وجه به نحوست ماه صفر و اینکه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم از این ماه ناخشنود بودند، دلالتی ندارد.